Say sistemlərində riyazi əməliyyatlar bütün say sistemləri üçün eyni qayda ilə yerinə yetirilir. Bu məqalədə ikilik, səkkizlik, onaltılıq say sistemləri üzərində toplama və çıxma əməliyyatlarına baxılacaq.

Toplama qaydası

İkilik say sistemi

Şəkildə üstündə nöqtə qoyulan dərəcələrə artım əlavə olunur.  Bu say sistemində cavab 2-dən böyük olduğu halda özündən əvvəlki dərəcənin üzərinə 1 əlavə olunur.

Sıfır dərəcədə: 1+0=0

Birinci dərəcədə: 1+1=2. Alınmış artım 2 özündən əvvəlki dərəcəyə köçürülür. Birinci dərəcədə 2-2=0 qalır.

İkinci dərəcədə: 0+1+1=2 artım yenə özündən əvvəlki dərəcəyə ötürülür. Yerində 0 qalır.

Üçüncü dərəcədə: 1+1+1=0. Özündən əvvəlki dərəcəyə artımın 2-si ötürülür. Burada isə 1 qalır.

Bu qayda ilə yekunda 11101001 alınır.

Səkkizlik say sistemi

Bu say sistemində cavab 8-dən böyük olduğu halda özündən əvvəlki dərəcənin üzərinə 1 əlavə olunur.

Sıfır dərəcədə: 1+5=65 alınır.

Birinci dərəcədə: 6+3=9alınır. 8 artımı özündən əvvəlki dərəcəyə 1 kimi əlavə olunur. Burada isə 1 qalır.

İkinci dərəcədə: 2+4+1=7 alınır.

Üçüncü dərəcədə: 4+4=8 alınır. Yerində 0 yazılır və 1 artım kimi yenə özündən əvvəlki dərəcənin üzərinə əlavə edilir.

Dördüncü dərəcədə: 3-ün üzərinə 1 əlavə edilir. 3+1=4 alınır.

Onaltılıq say sistemi

Bu say sistemində cavab 16-dən böyük olduğu halda özündən əvvəlki dərəcənin üzərinə 1 əlavə olunur.

Sıfır dərəcədə: 1+4=5 alınır.

Birinci dərəcədə: 9+3=12 bu da 16-lıq say sistemində C hərfi kimi işarə edilir.

İkinci dərəcədə: 3+5=8 alınır.

Üçüncü dərəcədə: A+8=18 alınır. 16 artımı özündən əvvəlki dərəcəyə 1 kimi əlavə edilir. Yerində 2 qalır. 18-16=2

Çıxma qaydası

Çıxma əməliyyatları da toplama əməliyyatlarında olduğu kimi yerinə yetirilir. 

İkilik say sistemi

Səkkizlik say sistemi