İnsanlar onluq say sistemində işləməyə öyrəniblər. Ancaq elektron hesablama maşınları (EHM) ikilik say sistemində işləyir. Həmçinin komputer texnologiyasında 10-luq və 2-lik say sistemləri ilə yanaşı, 8-lik və 16-lıq say sistemlərindən də istifadə olunur. Say sistemlərində istifadə olunan rəqəmlər və simvollar aşağıdakı cədvəldə göstərilib.
Onluq say sistemindən ikilik say sisteminə keçid
10-luq say sistemindəki ədədi 2-lik say sisteminə çevirmək üçün onu 2-yə bölmək lazımdır. Qalıqda 0 və ya 1 alınana qədər proseduru davam etdirmək lazımdır. Alınmış qalıqları aşağıdan yuxarıya ardıcıllıqla yazmaq lazımdır. Aşağıdakı misalda 11 ədədinin ikilik say sisteminə keçidi göstərilmişdir.
Onluq kəsrli say sistemindən ikilik say sisteminə keçid
Tam hissəsi yenə 2-yə bölmək lazımdır. Qalıqda 0 və ya 1 alınana qədər proseduru davam etdirmək lazımdır. Alınmış qalıqları aşağıdan yuxarıya ardıcıllıqla yazmaq lazımdır. Alınmış ədəd onluq kəsrin tam hissəsi olacaq.
Kəsr hissəsinin tapılması
Ədədin kəsr hissəsi 0,7-dir. Onu 2-yə vurmaq lazımdır. Alınmış ədəd 1,4-dür və onun kəsr hissəsi 0,4-dür. Onu 2-yə vurduqda 0,8 alınır. 0,8 özü kəsr ədəd olduğundan onu 2 yə vurmaq lazımdır. Bu qayda ilə altı addımda kəsr hissənin ikilik say sistemindəki 0,101100 təsviri alınır. Belə ki, 0,7-ni çevirmək sonsuz davam edir. 7 addıma 0,1011001 alınır ki, bu da 0,7 nin 2-lik say sistemində dəqiq təsviridir. Kəsr hissəsinin ikilik say sistemində təsviri vurmadan alınan ədədlərin tam hissələridir.
Onluq say sistemindən səkkizlik say sisteminə keçid - Onluq say sistemindən onaltılıq say sisteminə keçid
Səkkizlik və onaltılıq say sistemlərinə keçid eyni qayda ilə yerinə yetirilir. Adından da göründüyü kimi müvafiq olaraq onluq say sistemindəki ədədi 8-ə və 16-ya bölmək lazımdır. Birinci halda qalıq səkkizdən kiçik, ikinci halda onaltıdan kiçik olmalıdır.
|