Komputerin tərkibi iki yerə ayrılır. Texniki təminatı
(hardware) və proqram təminatı (software) .Komputerin texniki təminatı aşağıdakı hissələrə ayrılır.
Qida bloku: Qida bloku komputerin bütün daxili
qurğularını qidalandırır. Xaricdən qida bloku metal layla örtülmüşdür.
Ventilyator bloku sərinləşdirmək üçün istifadə olunur. Qida bloku komputerin
hər bir komponentinə müəyyən güc verir. Belə ki, ana plataya -23.5 vatt, RAM-a
40 vatt, videokarta-29.8 vatt güc sərf olunur.Təxminən qida blokunun 250 vatt
gücdə olması məqsədə uyğundur. Həmçinin flaş yaddaş da komputerə qoşularkən
qida blokundan güc sərf edir. 
Ana plata (Mother Board): komputerin
əsas hissəsidir. Onun keyfiyyəti, funksionallığı sistemin sürətli olmasına
şərait yaradır. Ana plata aşağıdakı qurğulardan ibarətdir.
- Ana platanın xarici yuvaları
- Qida blokunun qoşulması üçün yuva
- Prosessor üçün yuva. Prosessor üçün istifadə edilən
yuva soket adlanır.Soketin içində prosessorun tempraturuna nəzarət edən qurğu
yerləşir.
- Operativ yaddaş üçün istifadə olunan şinlər
- İDE qurğusunun qoşulması üçün yuva. Müasir FK-də
SATA yuvasından da istifadə olunur.Həmin yuvaya sərt disk qoşulur.
- Diskovodun qoşulması üçün yuva
- Akkumlyator batareyası. Komputerqida mənbəyindən ayrıldıqdan sonra bir çox
komponentləri yadda saxlamaq üçün istifadə olunur.
- AGP şini
- PCİ şinlər
Çipset: Komputerin daxili
və xarici qurğuların işini təmin edir. Çipsetdən asılı olaraq ana plataya hansı
videokartın və ya prosessorun qoşulmasını təyin etmək olar. Çipset şimal
hissədən (northbridge) və cənub hissədən (southbridge) ibarətdir. Şimal hissə
prossessorla operativ yaddaş və videokart arasında əlaqə yaradır. Cənub hissə
isə prossessor ilə sərt disk arasında əlaqə yaradır.

BİOS (Basic İnput Output
System-giriş çıxış baza sistemi) mikrosxemi: BİOS-da konfiqurasiya parametrləri
və ana platanın idarə olunması üçün proqramlar saxlanılır. Komputer işə düşən
zaman BİOS komputerin bütün qurğularını yoxlayır, komputerə qoşulmuş qurğuları
təyin edir və onların iş prinsipini yoxlayır. Sonra məlumat sərt diskə
yüklənir. Sərt diskdən əməliyyat sistemi operativ yaddaş qurğusuna yüklənilir. 
Prossessor (Central
Proccessig Unit-mərkəzi emaledici qurğu): Komputerin vacib elementlərin biri
olub, mütəxəssislər tərəfindən komputerin beyni hesab edilir. Komputerdəki
bütün riyazi və məntiqi əməliyyatları yerinə yetirir. Prossessor inteqral
sxemlərin əsasında yığılmış silisium kristalı ilə örtülmüşdür. İnteqral sxemlər
isə milyonlarla kiçik elementlərin birləşməsindən alınır. Prosessorların CİSC
və RİSC növləri var. CİSC-genışlənmiş əmrlər arıcıllığı mürəkkəb təlimatlarla
işləyir və hər bir təlimat bir neçə takt təşkil edir. RİSC-məhdudlanmış əmrlər
ardıcıllığı az miqdarda ən sadə təlimatlarla işləyir, hər bir təlimat tez
yerinə yetirilir amma nəticə vermir. Prosessorun əsas xarakteristikaları
aşağıdakılardır. Takt tezliyi (daxili
tezlik)- bu parametr prosessorun bir saniyədə yerinə yetirdiyi əməliyyatların
sayı ilə xarakterizə olunur. Keş(cache)- Keşə prosessora
daxil olan əmrlər daxil olur və prosessoru lazımsız əmrlərdən qurtarır. Bundan
əlavə keş prossessora lazım olan informasiya ilə yüklənir. Prossessorda birinci
səviyyəli keş və ikinci səviyyəli keşdən istifadə olunur. Keşin ölçüsü nə qədər
böyükdürsə o qədər prossessorun keyfiyyət göstəricisi yüksək olur. Dərəcə- bir əməliyyata
prossessorun emal etdiyi bitlərin sayıdır. Satış bazarında İntel və
AMD firmalarının prossessorları rəqabət aparır. 
Operativ yaddaş (Random
Access Memory- operativ yaddaş qurğusu): Komputerlə işləyən zaman operativ yaddaşda
cari verilənlər saxlanılır.Operativ yaddaşın ölçüsündən komputerin sürəti
asılıdır. Sərt disk yavaş işlədiyindən bütün lazımı verilənlər operativ yaddaşa
yüklənilir ki, prosessor normal işləyə bilsin. Operativ yaddaşı markalarına
görə DDR1(100mhs-200mhs), DDR2(400mhs-1066mhs), DDR3(800mhs-2400mhs) növlərinə
bölürlər. 
Sərt disk (vinçester və ya
hard disk HDD): Komputerin daimi yaddaşıdır və komputerdə olan bütün proqram
sistemi burada saxlanılır. Sərt diskin içində bir neçə disk var və onlar metal
təbəqəli qutuda yerləşdirilmişdir. Sərt diskin tez firlanması informasiyanın
tez yazılıb oxunmasına səbəb olur. Komputer işə düşən zaman disklər ox
ətrafında (oxa şpindel deyilir) yüksək sürətlə dəqiqədə 7200 dövrə vurur.
Disklər isə sərt plastikadan ibarət olub keramika, şüşə və ya aliminiumdan
hazırlanır. Diskin səthində informasiyanın yazılması maqnit başcıqlar
vasitəsilə yerinə yetirilir. Disk konsentrik halqalardan təşkil olunur və
treklər adlanır. Həmin treklərdə informasiya saxlanılır. Treklər və başcıqlar
sifirdan başlayaraq nömrələnir. İDE interfeysi ana plata ilə sərt disk arasında
əlaqə saxlamaq üçün istifadə olunur.

Videokart(VGA): Prosessordan
videoverilənləri qəbul edir, sonra onlar üstündə emal prosesi aparıb monitora
ötürür. Bəzi videokartlar əlavə qida bloku olan yuvaya malikdir. Videokartın
əsas elementləri aşağıdakılardır. Videoyaddaş- burada
müvəqqəti şəkil haqqında informasiya saxlanılır. Qrafik prossessor- mərkəzi
prosessordan əmrləri emal etdikdən sonra ekranda rəqəmli şəkil yaradır sonra
informasiya videoyaddaşa ötürülür. İxtiyari giriş ilə RAÇ
yaddaşı (RAM Digital analog Convertor)- yaddaşdan rəqəmli informasiyanı analoq
gərginliyinə çevirir və monitordakı rəng diopazonunu idarə edir. Videokart AGP şininə
qoşulur. Müasir kompüterlərdə PCİ şininə qoşulur. Satış bazarında GeForce və
Ati Radeon firmalarının məhsulları rəqabət aparır. 
Portlar: Lokal portlar LPT
və ya paralel port olub (yarımdupleks) siqnalı iki istiqamətdə 8 paralel xətlə
ötürür. Portun ötürmə sürəti 800 kbit/san-dən 16 Mbit/san-yə qədərdir. Paralel
portlar qısa olaraq LPT1, LPT2 kimi işarə olunur. Bu porta printer qoşulur. COM- ardıcıl port olub
(yarımdupleks) siqnalı bir istiqamətdə fasiləsiz olaraq ötürür. Portun maksimal
ötürmə sürəti 115 kbit/san-dir. Bu portlar qısa olaraq COM1, COM2 kimi işarə
olunur. USB- universal olub tez-tez
istifadə olunan portdur. Bu porta mouse, rəqəmli kamera, flaş yaddaş qoşulur.
USB portu plug&play texnologiyasını dəstəkləyir. Belə ki, onlar üçün
drayver yükləmək lazım gəlmir. PS/2- paralel port olub
mouse və klaviaturanın qoşulması üçün istifadə olunur. Firewire və ya İEEE1394
ardıcıl port olub komputerə rəqəmli qurğuların qoşulması üçün istifadə olunur.
Portlar 2 növ olur: FK-üçün altıəlaqəli noutbooklar üçün dördəlaqəli istifadə
olunur. Ethernet- bu port komputeri
lokal şəbəkəyə qoşmaq üçün istifadə olunur.

Monitor: Mayekristallı
monitorlar və adi trupkalı monitorlar. Monitorda dioqnalın uzunluğu nə qədər
informasiya yerləşməsini göstərir. Nöqtələr ekranda nə qədər çox olarsa o qədər
informasiya dolğun alınar.17 və 19 dyumluq monitorlarda 1280x1024 piksel
optimal üsul hesab oluna bilər. Bir dyum 2.34 sm-ə bərabərdir.
Modem: Daxili və xarici
olur. Onlar PCİ şininə qoşulur. Dial up modemlər maksimum 56 kbit/san
informasiyanı ötürə bilərlər. Adsl modemlər isə daha böyük həcmdə informasiyanı
ötürə bilərlər.
Flash yaddaş- informasiya
daşıyıcısıdır.
Printerlər: Əsasən
praktikada 3 növ printerlərdən istifadə olunur: Şırnaqlı printerlər- kağız
üzərinə çapçıxardan başlığın ucundan mikroskopik mürəkkəb dənələri hopdurmaqla
yerinə yetirilir. Bu printerlərdə 4 rəngdən istifadə olunur:
bənövşəyi(magenta), boz(cyan), sarı(yellow) və qaradır(black). Lazerli printerlər-Çap
zamanı yüksək keyfiyyətli iş təmin edir. Printerin iş prinsipi sürətçıxaran
aparatın iş prinsipinə əsaslanır. Printerin katrijinin içində baraban
işığahəssas maddədən hazırlanıb. Səhifənin təsviri dərhal barabanda olan lazer
şüası vasitəsilə hazırlanır. Sublimasiyalı printerlər-
bu printerin iş prinsipi qızmaqda olan bərk rəngləyicinin köməyilə qaz formalı
vəziyyətə keçir. Alınmış qaz buludu kağızın üzərinə çökür ancaq ləkənin
dəqiqliyi diafraqma ilə tənzimlənir. 
Plotter: verilənləri çox
dəqiqliklə çap etməyə imkan verir. Əsasən 3 növ plotterlərdən istifadə olunur. Frinksiyon plotterlər-
Kağız və pero perpendikulyar ox vasitəsilə hərəkət edir. Baraban plotterlər-Kağız
baraban boyu dövrə edir. Planşet plotterlər- Kağız
hərəkətsiz qalır ancaq pero hərəkət edir.
Komputerə qoşulan əlavə
qurğular kimi skaneri, cardreader, speaker, rəqəmli kameranı misal göstərmək
olar. Həmçinin bu qurğular periferik qurğular adlanır.
|